Theïstische Evolutie – Christenen tussen Wal en Schip

Dit is een uitgebreidere versie van een artikel dat ik heb geschreven voor staatgeschreven.nl (1)

Natuurlijk mag je zelf weten of je als christen de Bijbel voor waar aanneemt of niet. In de Bijbel kan ik nergens vinden dat je ineens een minder christen zou zijn als je niet in de Bijbel gelooft. Maar het maakt je als christen wel inconsistent. Want waarom zou je bepaalde gedeeltes uit de Bijbel wel geloven, en andere niet?

Het schoolvoorbeeld hiervan is wat je de ‘oergeschiedenis’ zou kunnen noemen, Genesis 1-11.
Hier wordt de vroegste geschiedenis van de mensheid (sterker nog: van deze planeet en het hele heelal!) beschreven. In deze oergeschiedenis lees je hoe God de wereld heeft gemaakt, waarom de wereld er zo uit ziet (door de zondeval en de wereldwijde zondvloed) en waarom je verschillende bevolkingsgroepen hebt.

Veel christenen willen dit stuk van de Bijbel helaas overboord gooien voor de ‘wetenschappelijke’ variant van het
oorsprongsverhaal: de evolutietheorie. In dit artikel gebruik ik ‘evolutie’ als de overkoepelende theorie die begint bij een oerknal, de vorming van sterrenstelsels uit gaswolken, de vorming van onze zon en aarde uit een stofwolk, het spontaan ontstaan van leven en de ontwikkeling van dat leven van simpele, ééncellige wezentjes naar de diversiteit en complexiteit van vandaag de dag. Wanneer je als christen deze theorie in de Bijbel probeert te passen, val je tussen wal en schip: je bedrijft slechte theologie en je bedrijft slechte wetenschap.

Niet op de wal
Voor veel christenen is de Bijbel het fundament. Laat ik daarom de Bijbel in deze vergelijking nemen als de stevige kade (en evolutietheorie is dan het zinkende schip, maar daar komen we zo op). En omdat de website waar dit artikel voor bedoeld is ‘Staat Geschreven’ heet, is het misschien goed om eens te kijken wat er dan wel geschreven staat.

De Bijbel zelf laat geen ruimte voor een andere interpretatie van de schepping dan 6 dagen van 24 uur. Natuurlijk zijn er christenen die beweren dat het woord ‘dag’ in Genesis 1 misschien wel iets anders kan betekenen dan een letterlijke dag van 24 uur. En dat klopt, ‘dag’ kan, net zoals in het Nederlands, verschillende betekenissen hebben. De betekenis blijkt dan uit de context, zoals in deze zin:

In de dagen van mijn grootvader kostte het drie dagen om gedurende de dag van Nederland naar Amerika te reizen.

De eerste ‘dagen’ is figuurlijk en betekent ‘tijd’, de tweede ‘dagen’ gaat over een periode van 24 uur, en de derde ‘dag’ slaat op het deel van een etmaal dat licht is. Een oppervlakkige lezing van Genesis 1 laat zien dat het hier om letterlijke dagen van 24 uur moet gaan (‘dag’ staat hier in combinatie met een getal, met ‘nacht’, met ‘avond’ en met ‘ochtend’, allemaal aanduidingen dat het om letterlijke dagen gaat). Het Hebreeuwse woord voor ‘dag’ (‘yom’) komt 2301 keer voor in het Oude Testament. Van al die keren weten we de betekenis, alleen bij de 10 keer dat ‘yom’ in Genesis 1:1-2:4 voorkomt wordt er aan getwijfeld.
Niet alleen in Genesis laat de Bijbel geen ruimte voor evolutie, er zijn ook tal van andere Bijbelboeken die uitgaan van een historische oergeschiedenis. De geslachtsregisters in Kronieken en Lucas voeren direct terug tot Adam. Jezus haalt teksten uit Genesis 1 en 2 aan als Hij bevraagd wordt over het huwelijk. Paulus legt de link tussen Adam en Jezus – hij noemt Jezus zelfs de Laatste Adam!

Misschien nog wel de coup de grâce voor theïstische evolutie (de filosofie dat God evolutie gebruikt zou hebben om te scheppen) is wat God er zelf over zegt in de Tien Geboden, Exodus 20. Bij de instelling van het sabbatsgebod zegt Hij: “Zes dagen zult u arbeiden en al uw werk doen, maar de zevende dag is de sabbat van de HEERE, uw God. Dan zult u geen enkel werk doen, u, noch uw zoon, noch uw dochter, noch uw slaaf, noch uw slavin, noch uw vee, noch uw vreemdeling die binnen uw poorten is. Want in zes dagen heeft de HEERE de hemel en de aarde gemaakt, de zee, en al wat erin is, en Hij rustte op de zevende dag. Daarom zegende de HEERE de sabbatdag, en heiligde die.” (Exodus 20:9-11, HSV). Volgens de Bijbel heeft God deze tekst met Zijn eigen vinger op de stenen tafelen geschreven. Een briefje uit de hemel dus, waar op staat dat God de wereld in 6 dagen heeft gemaakt.

Buiten de boot
Evolutie is geen wetenschap. Dat is nogal een uitspraak! Maar wel een correcte uitspraak. Wetenschap heeft namelijk een aantal kenmerken. Een aantal voorwaarden, zo je wilt, waar iets aan moet voldoen mag het wetenschap heten. Hier zijn die kenmerken:

1. Toetsbaar
2. Waarneembaar
3. Herhaalbaar
4. Voorspelbaar
5. Falsifieerbaar

Toetsbaar betekent dat je experimenten moet kunnen doen. Omdat evolutietheorie (in de breedste zin van het woord) zich afspeelt in het verleden en vaak buiten ons bereik, kunnen we meestal geen experimenten doen. We kunnen de oerknal niet nabootsen. We kunnen niet nabootsen hoe het eerste leven is ontstaan. We kunnen zelfs geen opwaartse evolutie aantonen: al wat men over het algemeen waarneemt is variatie binnen het (geschapen) basistype en een àfname aan genetische informatie. Soorten worden dus niet beter, maar slechter.

Waarneembaar heeft dezelfde problemen. Er is nooit een wetenschapper geweest die miljoenen jaren heeft waargenomen, die heeft gezien hoe over miljoenen jaren aardlagen en fossielen vormen. Ondanks alle mooie filmpjes en computermodellen is er nooit een wetenschapper geweest die heeft gezien hoe sterren vormen. Hoewel er miljarden euro’s aan onderzoek worden besteed, hebben wetenschappers nog nooit in het laboratorium gezien hoe de ene soort in de andere verandert.

Ook met herhaalbaar loop je tegen dezelfde zaken aan. Omdat evolutie zich in het verleden heeft afgespeeld, kun je het niet herhalen. Geen oerknal, geen eerste leven, etc. Niet herhaalbaar, dus geen wetenschap.

De evolutietheorie is een zinkend schip, dat velen de diepte in zal sleuren omdat ze denken geen Reddingsboot nodig te hebben…

En nu begint het echt interessant te worden. Want een kenmerk van een goede wetenschappelijke theorie is dat zij een voorspellend vermogen heeft. Dat betekent: ik doe voorspellingen op basis van mijn theorie, en dan kijk ik met experimenten of die voorspellingen kloppen. De evolutietheorie heeft tal van dat soort voorspellingen gedaan, al vanaf Darwin. Darwin voorspelde namelijk dat er heel veel overgangsfossielen zouden worden gevonden. Na 150 jaar hebben we een handjevol sterk betwiste beestjes. Of dat aangetoond zou kunnen worden hoe een complex systeem als het oog vanzelf zou kunnen ontstaan (alle onderdelen moeten tegelijkertijd, anders werkt het systeem niet en is er geen selectiedruk om met deze eigenschap verder te gaan). Keer op keer doet men aan de hand van de evolutietheorie voorspellingen, en keer op keer blijken die niet te kloppen. Normaal gesproken ga je dan je theorie verwerpen. Maar men blijft de theorie aanpassen om alle nieuwe ontdekkingen erin te verwerken.

En dat brengt ons bij het laatste punt: falsifieerbaar. Je moet experimenten kunnen bedenken die je theorie zouden ontkrachten. Bij de zwaartekracht bijvoorbeeld als voorwerpen ineens niet meer naar beneden, maar omhoog vallen. De evolutietheorie is een theorie die alles verklaart. Zie je overeenkomsten tussen soorten? Gemeenschappelijke afstamming. Zie je verschillen? Mutaties en selectie. In de woorden van filosoof Karl Popper:

“Een theorie die alles verklaart, verklaart niets.”

Evolutie is dus ook geen goede wetenschap. Wat het dan wel is? Een wereldbeeld. Een denkkader. Een filosofie. En niet zomaar een filosofie, maar een atheïstische filosofie. Wat veel christenen niet weten is dat evolutie en miljoenen jaren in de negentiende eeuw geïntroduceerd werden om “de wetenschap te bevrijden van Mozes” (in de woorden van Charles Lyell). Met Mozes bedoelt hij Genesis. De aardlagen werden verklaard aan de hand van de wereldwijde zondvloed, maar Lyell wilde een systeem waarbij alleen hedendaagse processen mochten verklaren hoe het er in het verleden aan toe ging.

De Bijbel verklaart prima hoe deze wereld ontstaan is. De aardlagen zijn namelijk niet in de loop van miljoenen jaren afgezet, maar in een korte tijd, tijdens de wereldwijde zondvloed. Het voert te ver om hier nu uitgebreid op in te gaan, maar op mijn eigen blog, waaromschepping.wordpress.com, besteed ik hier regelmatig aandacht aan.

Pseudowetenschappelijk vergif
Veel christenen nemen deze atheïstische visie zonder blikken of blozen over, en proppen die in de Bijbel. Ze storen zich niet meer aan teksten als ‘onderzoek alles, behoudt het goede’ (1 Thessalonicenzen 5:21) en ‘wordt niet gelijkvormig aan de wereld’ (Rom 12:2). Maar wat misschien nog wel het ergste is: ze halen hun eigen fundament onder zich vandaan. Want juist in Genesis 1-11 vinden we de reden waarom Jezus moest sterven. Jezus kwam om de vloek bij de zondeval teniet te doen. De symboliek aan het kruis is direct terug te voeren tot Genesis 3. Want in Deuteronomium 21:23 staat dat wie aan een boom hangt vervloekt is (en God vervloekte de aarde). Jezus droeg die vloek aan het kruis. Maar er is meer. Lijden, bloedvergieten, naaktheid, dorens en de dood vinden allemaal hun oorsprong in Genesis 3, het verslag van de zondeval. En Jezus droeg al deze dingen, tot in het kleinste detail van de doornenkroon, aan het kruis.

Als de evolutietheorie klopt, dan zijn er miljoenen jaren van lijden, dood, bloedvergieten, naaktheid en dorens geweest vóór Adam en Eva ten tonele verschenen (als ze al ooit echt geleefd hebben). Dat betekent dat al deze zaken dus niet het gevolg zijn van de zondeval. ‘Het loon van de zonde is de dood’ schrijft Paulus in Romeinen 6:23. Maar als de dood er al was vóór de zondeval, hoe kan het loon van de zonde dan de dood zijn? Als Genesis 3 nooit echt gebeurd is, waarom moest Jezus dan aan het kruis sterven? Als de dood in Genesis 3 niet letterlijk is, waarom moest Jezus dan wel een letterlijke dood sterven?

Ironisch genoeg doet de evolutietheorie erg denken aan de tactiek van de slang in Genesis 3. De slang begint met Gods Woord in twijfel te trekken (‘heeft God echt gezegd dat… ’), vervolgens gaat hij Gods Woord keihard ontkennen (‘je zult zeker niet sterven’). De zondeval vond plaats omdat de mens zijn eigen wijsheid boven die van God stelde. Wat je doet als je als christen in evolutie gelooft is niets anders. Je zegt tegen God: “ja, God, U zegt dan wel dat U in 6 dagen de wereld hebt geschapen, maar wij mensen zijn erachter gekomen dat dat helemaal niet klopt!” Het gif van de slang uit Genesis 3 kom je vandaag de dag nog steeds tegen, in de vorm van de evolutietheorie.

Christenen die in evolutie geloven, geloven dat ‘de wetenschap’ correcte uitspraken doet over het verleden. Maar diezelfde wetenschap stelt dat het onmogelijk is dat mensen uit de dood opstaan. Dat het onmogelijk is dat een maagd een kind krijgt. Dat het onmogelijk is om over water te lopen, om water in wijn te veranderen, om duizenden mensen te voeden met een paar broden en vissen… Waarom volgen deze christenen de wetenschap dan niet in al deze aspecten? Omdat je daarmee aan de kern van het geloof komt! Natuurlijk mag je niet de kern van het geloof veranderen. Maar de fundamenten, ach, dat is toch maar bijzaak? Sta me toe af te sluiten met een laatste citaat uit de Bijbel, en wel uit Psalm 11:3. “Voorzeker, de fundamenten worden omvergehaald! Wat kan de rechtvaardige dan doen?”

(1) https://staatgeschreven.nl/2015/09/22/evolutie-is-een-no-go-voor-christenen-ehvolutie-gastblog/