Laatst was ik voor het eerst van mijn leven in Israël. Wat een geweldig land! De Bijbel komt er echt tot leven. Het leesvoer dat ik mee had was ook helemaal in stijl: Bijbel en Archeologie, het nieuwste werk van Johan Knigge.
Bijbel en Archeologie is een herziene en uitgebreide herdruk van het in 2012 verschenen Hier gebeurde het toen. In deze hernieuwde uitgave zijn vijf hoofdstukken toegevoegd. Die hebben ook een duidelijk andere lay-out vergeleken met de bulk van het boek. Veel lezers die vertrouwd zijn met de Bijbel, kunnen hun hart ophalen bij het lezen van dit boek. De veelheid aan archeologisch bewijsmateriaal voor stukken van de Bijbel laat zien dat de Schrift een door en door historisch betrouwbaar boek is, met beide benen (kaften?) in de wereldgeschiedenis.
Warrige volgorde
De eerste twintig hoofdstukken van dit werk gaan over het Oude Testament, en daarna volgen er tien over het Nieuwe. De volgorde van de hoofdstukken is niet chronologisch. Dat maakt dat het geheel een beetje warrig overkomt. Je springt van een hoofdstuk over Jericho naar Sodom, Jozef (de zoon van Jakob), Mozes, wat over de intocht en dan weer terug naar Abraham. Het laatste hoofdstuk is een toelichting door de auteur. Dat had beter aan het begin kunnen staan, want pas helemaal op het eind wordt duidelijk waarom de hoofdstukken 31 – 35 een andere layout hebben dan de rest van het boek.
Wat ook opvalt is dat er een buitensporige aandacht is voor het Nieuwe Testament, ongeveer 1/3 van het geheel. Dit terwijl het NT maar ongeveer een kwart van de pagina’s van de hele Bijbel beslaat, en in tijd is het nog minder: zo’n 100 jaar ten opzichte van om en nabij 2000 jaar tussen de zondvloed en het eind van het OT. In de archeologie geldt doorgaans, dat hoe langer de tijd is, hoe groter de kans dat je er iets van vindt. Wellicht vanwege dit feit hebben de hoofdstukken over het Nieuwe Testament een meer theologisch karakter.
Eenmansproduct
Wat mij als redacteur aan Bijbel en Archeologie opviel, is dat dit boek baat zou hebben bij een goede redacteur. Er staan met enige regelmaat spelfouten in (vaak in de orde van onjuist spatiegebruik). Ook valt op dat verschillende afbeeldingen (hoewel alle zeer relevant en vaak verhelderend zijn) niet scherp zijn uitgesneden of van te lage resolutie zijn, zoals de achtergrond van de omslag laat zien. Het ontbreken van een dankwoord doet vermoeden dat Bijbel en Archeologie een eenmansproduct is.
De inhoud is gelukkig vaak wel van goede kwaliteit. Knigge heeft duidelijk zijn huiswerk gedaan, al is hij soms wat eenzijdig in de belichting van bepaalde onderwerpen. Tegenargumenten komen amper aan bod. Ook presenteert hij zijn eigen visie als feit. Het droogvallen van de Jordaan bij de intocht schrijft hij bijvoorbeeld toe aan een aardverschuiving (terwijl de Bijbel zegt dat het water als een dam bleef staan). Bij een gewone aardverschuiving zou het water zich een weg om de blokkade heen hebben gezocht, en zou de Jordaan niet lang genoeg droogliggen voor het volk om door te trekken.
De politiek van archeologie
Een verrassend nieuw hoofdstuk is een artikel over de tempelinscriptie van Joas. Hij liet de in verval geraakte tempel herstellen door bij de ingang van het heiligdom te collecteren. In 2001 werd een inscriptie gevonden die van deze gebeurtenis verhaalde. Maar de persoon die ermee naar buiten kwam, Oded Golan, werd beschuldigd van fraude! Jarenlang onderzoek en een slepende rechtszaak spraken hem uiteindelijk vrij. De inscriptie was authentiek. Dit hoofdstuk laat mooi zien dat archeologie bedrijven niet simpelweg een schep in de grond steken is. Er speelt zelfs politiek mee (je kunt je voorstellen dat de mohammedanen niet blij zijn met een inscriptie die het bestaan van een Joodse tempel bevestigt).
Voorkennis vereist
Dat Knigge verstand van zaken heeft, is tegelijk een voordeel en een nadeel. Een voordeel, want hij weet op sprekende wijze de Bijbelse geschiedenis tot leven te brengen. Een nadeel omdat hij daardoor soms wat over de hoofden van zijn publiek heen kan praten. Dat zit ’m in kleine details: hij legt bijvoorbeeld niet uit wat ‘woonlaag IV’ is in Jericho (op de plek van Jericho werd steeds opnieuw een stad gebouwd nadat deze een periode verlaten en vervallen erbij lag; deze woonlagen worden van boven naar beneden – dus van jong naar oud – geteld). Ook noemt hij regelmatig jaartallen zonder ‘v.Chr.’ of ‘n.Chr.’ erbij te zetten. Je moet dan maar weten dat als er „[o]nder koning Menachem werd in 743 de Assyrische dreiging voelbaar” staat (p. 76) dit gaat over het jaar 743 v.Chr.
De moeite waard
Ondanks wat kleine dingetjes waar alleen een kritische lezer zich aan stoort, is Bijbel en Archeologie een mooi werk om in de kast of op de koffietafel te hebben. De korte hoofdstukjes (gemiddeld 5 pagina’s en royaal geïllustreerd) maken dit tot een makkelijk behapbaar boek. Niet alleen wie in Israël is geweest, zal bekende voorwerpen in dit boek tegenkomen. Verschillende archeologische vondsten staan in musea, zoals het British Museum (Londen) of het Louvre (Parijs). De ‘stoffige’ archeologie wordt bovendien afgewisseld met etsen en schilderijen die relevante Bijbelse scènes afbeelden. Wie al in het bezit is van Hier gebeurde het toen moet zich afvragen of de paar extra hoofdstukken het bedrag waard zijn, maar wie Knigges eerdere werk nog niet heeft, kan ik aanraden Bijbel en Archeologie eens door te bladeren.
Johan Knigge, Bijbel en Archeologie
Buijten & Schipperheijn-Motief, Amsterdam, 2018
185 pagina’s
ISBN 9789058819857
€ 18,95
WaaromSchepping 