Oorspronkelijk (Recensie)

Met 650 aanwezigen zat de aula van het Hoornbeeck in Amersfoort vorige week dinsdag afgeladen vol. Mart-Jan Paul kreeg het eerste exemplaar van zijn nieuwe boek Oorspronkelijk overhandigd. Een boek met, zoals de ondertitel luidt, overwegingen bij schepping en evolutie. De volle zaal bewijst dat velen dit onderwerp overwegen.

Twee jaar heeft Paul aan zijn boek gewerkt, en op het eerste gezicht zou dit zomaar eens het nieuwe standaardwerk kunnen worden op het gebied van de schepping. Het is Paul gelukt een toegankelijk, compleet boek te schrijven, waarin allerlei aspecten van het schepping-evolutiedebat evenwichtig worden besproken, maar waarin de auteur ook niet te bang is om duidelijk stelling te nemen.

Opbouw
Paul is theoloog, en dat is duidelijk te merken aan de insteek van dit boek. Hij behandelt uitvoerig de geschiedenis, zowel van het evolutiedenken (h. 2) als van het denken over Genesis (h. 3). Uiteraard komt ook een nauwe analyse van Genesis aan bod (h. 6), waarbij al direct mogelijke tegenwerpingen (zoals licht voor de vierde scheppingsdag) worden weggenomen. De platte-aardemythe wordt omvergeschopt (h. 4), alsmede de gedachte dat het conflict tussen wetenschap en geloof ook maar iets te maken had met Galilei (h. 5).
Na een bespreking van Bijbelverzen in het Oude Testament die de schepping als historisch zien (h. 7), volgen twee hoofdstukken waarin twee theïstische-evolutiemodellen worden bekritiseerd; die van John Walton (auteur van de trilogie The Lost World of Genesis 1, The Lost World of Adam and Eve, The Lost World of Scripture) en van Denis Alexander (Creation or Evolution: do we have to chose?). Walton (h. 8) benadert Genesis vooral in het licht van Midden-Oosterse scheppingsmythen, en stelt dat je de Bijbel moet interpreteren met die gegevens in de hand. Alexander (h. 9) bestempelt een stel ‘neolithische’ (steentijd) boeren als Adam en Eva, die werden volgens hem niet geschapen, maar geroepen, zoals Abra(ha)m. Paul geeft duidelijk aan waar ze de mist in gaan.
Volgend op dit ‘excurs’ pakt Paul de draad weer op en bespreekt hij de historische schepping zoals die in het Nieuwe Testament wordt aangehaald (h. 10). Daarna gooit hij het over een andere boeg. Na een hoofdstuk over Charles Darwin (h. 11) bespreekt hij de opkomst van het creationisme (h. 12). Niet, zoals velen ten onrechte doen, beginnende bij The Genesis Flood van Morris en Whitcomb (1961), maar al veel eerder, bij de opkomst van de geologie en de ‘scriptural geologists‘.
Dan volgt een hoofdstuk over hoe theologen na Darwin hebben gereageerd op zijn theorieën, ingedeeld naar kerkverband (h. 13).
Het voorlaatste hoofdstuk (h. 14) is een bespreking van hedendaagse wetenschappelijke organisaties die zich met het schepping-evolutiedebat bezighouden. Paul eindigt met een kritische bespreking van het theïstisch evolutionisme (h. 15).

Lichte kritiek
Bij een werk van 500+ pagina’s kan het niet anders dan dat er hier en daar een foutje insluipt. Gelukkig zijn de meeste niet storend, maar ze laten wel zien dat Paul ten diepste geen natuurwetenschapper is – hij spreekt meermaals over het ‘fossiele bestand’ (fossielenbestand) en noemt het chemische element ‘waterstof’ bij de verengelste naam ‘hydrogeen’.
Iets wat de gemiddelde lezer wel op kan vallen heeft te maken met de druk van de tussenkopjes, in mijn exemplaar althans. De blauwe en rode inkt overlappen mekaar niet altijd voor de volle 100%, waardoor de donkerblauwe letters soms een magenta schaduw krijgen. Ook bij sommige afbeeldingen is dit het geval, maar daar is het gelukkig minder storend. (EDIT: De auteur vertelde me dat dit niet bij andere exemplaren voorkwam die hij heeft ingezien).
Wat echter wel een zwaarder kritiekpunt is, is dat Paul soms naar Wikipedia verwijst als bron. Niet wanneer het over kernzaken gaat, maar om bepaalde begrippen uit te leggen. Juist omdat iedereen wijzigingen aan kan brengen op Wikipedia is de betrouwbaarheid van deze site twijfelachtig, en had Paul beter naar andere sites of boeken met dezelfde informatie kunnen verwijzen.

Een ‘oneigenlijke’ vergelijking
Na alle heisa die er voor de zomer was over het nieuwe boek van Van den Brink, is het moeilijk om deze twee werken niet met elkaar te vergelijken. Paul geeft aan dat de verschijningsdatum van Oorspronkelijk te dicht op En de aarde bracht voort zat om er uitgebreid op in te gaan, maar hij noemt het wel in zijn boek. Waar Van den Brink de evolutietheorie als een gegeven beschouwt en geen problemen ziet met de Bijbeltekst, stelt Paul de evolutietheorie aan de kaak en laat hij zien dat er onoverkomelijke problemen zijn. Zowel qua thematiek, achtergrond van de auteurs als verschijningsdatum verdienen deze twee boeken het om naast elkaar in de kast te staan. Maar waar Van de Brink een eenzijdig beeld schetst en tot destructieve conclusie komt, is het boek van Paul evenwichtig en weloverwogen, niet kritiekloos naar de wetenschap (zowel christelijk als seculier) maar wél met het juiste respect voor de Bijbel als onfeilbare Woord van God.