Hoe lang is een dag? Standaard thevo-argumenten (1)

In de jaren dat ik actief ben op het gebied van schepping en evolutie heb ik twee dingen geleerd: de strijd speelt zich voornamelijk af in de kerk en je hoort steeds dezelfde argumenten. Hoog tijd om daarom de meest voorkomende argumenten van theïstisch evolutionisten eens op een rijtje te zetten.

Theïstisch evolutionisten (afgekort thevo’s) moeten de Bijbel her-interpreteren om die passend te maken met het evolutiemodel. Ze moeten de zesdaagse schepping oprekken, een historische Adam en zondeval ontkennen en de zondvloed lokaal maken. Allerlei Bijbelse en historische feiten worden figuurlijk opgevat, met vooral een geestelijke betekenis. Als de schepping, zondeval en zondvloed alleen in de eerste hoofdstukken van Genesis werden genoemd zouden ze het gemakkelijk hebben. Maar de hele Bijbel door wordt naar deze gebeurtenissen verwezen als feitelijke historie. Thevo’s hebben niet alleen maar een probleem met Genesis, maar met de hele Bijbel. Laten we eens kijken hoe ze dat probleem proberen op te lossen… en tegelijkertijd weer een heleboel nieuwe problemen voor zichzelf creëren!

Een noot vooraf: als jij theïstisch evolutionist bent en je vindt dat ik een ‘oplossing’ heb gemist, of verkeerd heb weergegeven, plaats dan even een berichtje in de comments, dan neem ik het mee. Weerleggingen zijn ook welkom in de comments. Mits je ze goed kunt onderbouwen, natuurlijk. Zoals altijd worden reacties die op de man gespeeld worden niet geplaatst.

Thevo-argument: dag is niet altijd 24 uur
Om de miljoenen jaren die evolutie nodig heeft ergens in de Bijbel te kunnen stoppen, moet je op zoek naar een plek die dat toestaat. Dat kan natuurlijk niet tussen Abraham en Izaäk. Abraham is de voorvader van het Joodse volk. Dat kan, goed bekeken, zelfs niet tussen Adam en Seth, want de mens is pas ergens aan het eind van al die miljoenen jaren ten tonele verschenen.
Je moet de lange, evolutionaire tijdsperioden dus kwijt vóór de schepping van de mens. In de Bijbel lees je dat God zes dagen over Zijn scheppingswerk heeft gedaan. Een oppervlakkige lezing van de Bijbel laat zien dat het hier om gewone dagen gaat, zoals wij die ook kennen. Dagen van (ongeveer) 24 uur dus. Ongeveer, want we moeten niet dogmatisch zijn als de dagen vroeger, voor de zondvloed, een paar minuten langer of korter duurden. Vandaar ‘gewone dagen’, zoals Genesis 1 door de hele kerkgeschiedenis heen is opgevat (enkele uitzonderingen daargelaten).

Maar dan komt het. In Genesis 2 geeft God aan Adam de volgende waarschuwing:

En de HEERE God gebood de mens: Van alle bomen van de hof mag u vrij eten,
maar van de boom van de kennis van goed en kwaad, daarvan mag u niet eten, want op de dag dat u daarvan eet, zult u zeker sterven.

Genesis 2:16-17

“Aha!” roepen de thevo’s triomfantelijk. “Adam – waarvan we überhaupt niet geloven dat dat ooit een echt persoon is geweest, maar dat terzijde – stierf helemaal niet op de dag dat hij van die boom at! Dat was pas zo’n 1000 jaar later (wat we ook niet letterlijk nemen). Dus ‘dag’ betekent niet altijd ’24 uur’.”

Een lesje Bijbels Hebreeuws
Het klopt, mijn thevo-vrienden, dat het woord ‘dag’ niet altijd 24 uur hoeft te betekenen. De betekenis van Hebreeuwse woorden hangt namelijk af van de context. Zo heeft bijna elk Hebreeuws woord meerdere betekenissen. Je kunt dus niet zomaar losse woorden vertalen, en diezelfde vertaling elke keer toepassen. Dat geldt ook voor het woordje dag (yōm):Yōm heeft meerdere betekenissen. Volgens Broers’ Woordenboek van het Bijbels Hebreeuws zijn er twee betekenissen (en nog een achttal bijzonderheden): 1. dag; 2. een tijd, tijdsduur, levensdagen. Elke keer dat je in het Oude Testament dus het woord yōm tegenkomt moet je kiezen voor een van die vertalingen. Zoals gezegd is de context daarbij belangrijk.
Yōm komt 2301 keer voor in het Oude Testament. Van al die 2301 keer is de betekenis (dag of onbepaalde tijd) bekend. Alleen bij de 10 keer dat yōm in Genesis 1 voorkomt zijn twijfels over de vertaling. Die twijfels zijn er niet vanuit de tekst, dat is namelijk zo klaar als een klontje. Die twijfels komen voort uit een geloof in de miljoenen jaren die evolutionisten nodig hebben.

Yōm buiten Genesis
Een beproefde methode om Bijbelteksten uit te leggen is Schrift met Schrift vergelijken. In dit geval betekent dat: hoe wordt yōm in andere teksten in het Oude Testament gebruikt. Specifiek yōm in combinatie met andere woorden die in Genesis 1 worden genoemd: avond en/of ochtend, nacht, en getallen. Dat komt in het Oude Testament nog een aantal keer vaker voor. In de tabel hieronder zie je hoe vaak deze constructies voorkomen buiten Genesis 1:

(Gegevens overgenomen uit hoofdstuk 2 van Hoe Bestaat het?. De Engelstalige versie van dit boek kun je hier raadplegen.)

In al deze gevallen gaat het om gewone dagen. Waarom moeten dan de scheppingsdagen, waar al deze woordgroepen voorkomen, figuurlijk worden opgevat?

Op de dag dat je daarvan eet…
Zoals al eerder aangegeven stierf Adam niet op de dag dat hij at van de vrucht van de boom van kennis van goed en kwaad (Genesis 2:17). Hij werd uiteindelijk 930 jaar oud! Als altijd bepaalt de context de betekenis. Dat betekent dus dat ‘dag’ in dit geval geen letterlijke dag is. Dat zie je vaker bij het woord b^eyōm dat hier gebruikt wordt: 

In het Hebreeuws worden voorzetsels aan het woord vast geschreven. Net zoals yōm heeft ook het voorzetsel b^e– meerdere betekenissen. In het algemeen is b^e– een voorzetsel van plaatsaanduiding. Mogelijke vertalingen zijn in, door, bij, te, etc. Letterlijk betekent b^eyōm dus zoiets als “in de dag”. Omdat dat geen goed Nederlands is wordt dat meestal vertaald met “op de dag”. Maar b^eyōm is in het Hebreeuws vaak een figuurlijke tijdsaanduiding. Je mag dit woord bijvoorbeeld vertalen met “wanneer” of “ten tijde van”. Dat betekent dat je Genesis 2:17 dus: “Wanneer je van die boom eet, zul je zeker sterven.” B^eyōm moet dus figuurlijk worden opgevat. Daarin hebben thevo’s gelijk. Dat zegt echter niets over het gebruik van yōm in Genesis 1.
Waarom Adam niet direct na de eerste hap dood neerviel is weer een ander verhaal, en omwille van de omvang van dit artikel voor een ander deel van deze serie.

Opmerking over de getallen
In veel Bijbelvertalingen worden de scheppingsdagen opgesomd als “de eerste dag, … de tweede dag, …” etc. In het Hebreeuws staat het volgende (letterlijk vertaald):
-dag één (Genesis 1:5);
-dag tweede (Gen. 1:8);
-dag derde (Gen. 1:13);
-dag vierde (Gen. 1:19);
-dag vijfde (Gen. 1:23);
-dag de zesde (Gen. 1:31);
-dag de zevende (Gen. 2:2 en 2:3).
De eerste dag krijgt een hoofdtelwoord (één), de andere een rangtelwoord (tweede, derde, enz.). Het Hebreeuws kent geen onbepaald lidwoord (een), alleen bepaald (de/het). Dat betekent dat een onbepaald lidwoord dus soms toegevoegd moet worden. Het mag duidelijk zijn dat de constructie “dag de zesde/zevende” vertaald moet worden als “de zesde/zevende dag”. Ook voor “dag één” is weinig interpretatieruimte. Bij de tweede t/m vijfde dag ligt dat wat anders. Dat kun je namelijk vertalen als “de tweede dag” of “een tweede dag”. Op basis van de context blijkt dat “de tweede dag” hier de voorkeur heeft.

Dag = dag
Op basis van het Hebreeuws is het niet mogelijk om een andere interpretatie aan de dagen van Genesis 1 toe te kennen dan die van een gewone dag. Andere Bijbelteksten bevestigen deze interpretatie. Houd voor ogen dat de Israëlieten de opdracht kregen om de geboden aan hun kinderen door te geven (Deuteronomium 6:7). Daaruit kun je opmaken dat de tekst ook voor kinderen te begrijpen is. Dit doet sterk denken aan Jezus’ uitspraak dat wie het Koninkrijk van God binnen wil gaan moet worden als een kind. Genesis 1 is geen hele ingewikkelde tekst die men moet her-interpreteren om tot de juiste betekenis te komen. Gods woord is waarachtig vanaf het begin (Psalm 119:160). Dat moet van het eerste evolutieboek nog gezegd worden. Misschien wordt het dus tijd om de evolutietheorie te her-interpreteren…